Este artigo tamén está dispoñible en: Castelán
Montar barberías é o negocio máis in na capital. No que vai de ano, só no meu barrio abriron tres. Á última, os veciños máis castizos non lle ven futuro porque, ademais de zumegar modernidade, ten o menú en inglés. Cada vez que entro na froitería, que loce un recorte de xornal de cando rodaron alí escenas de Cuéntame, está de oferta a retranca:
-As mandarinas subiron moito, Antonio.
-Boh! Cinco céntimos. Vou ter que poñer os prezos en estranxeiro para que non te fixes tanto.
E, a canda as risas, empeza na cola o repaso aos barbeiros modernos, mentres eu imaxino a Cortázar, Cela, Dickens, Zola, Unamuno, Chejov ou Quevedo pedindo número.
Hoxe vin entrar a don Ramón María del Valle-Inclán. Vestía chapeu, capa e bufanda. Según chegou, saudou, gardou os lentes e sentou na cadeira, coa cabeza cara atrás e os ollos pechados: «El ciego se entera mejor de las cosas del mundo, los ojos son unos ilusionados embusteros», escribiu en Luces de Bohemia. Teño a frase cravada coa voz de José María Rodero na montaxe teatral que dirixiu Lluís Pasqual. Rodero fíxome vibrar como poucos actores co seu Max Estrella.
A adaptación ao cine de Luces de Bohemia (1985) firmada por Mario Camus, con dirección de Miguel Ángel Díez, non foi ben aceptada. A volta que lle deu á estrutura teatral orixinal non conseguiu transmitir a potencia dos personaxes, malia contar cun reparto estelar.
O cine español sempre buscou a obra de Valle, pero levar á pantalla ese universo -tan enxeñoso como feroz- e meterse ata a súa alma, e poucas veces unha versión para a pantalla grande acada o aplauso. O xenial Juan Antonio Bardem intentouno con Sonatas (1959), unha produción hispano-mexicana, coa actriz María Félix, que lle supuxo a ruína económica e na que, no artístico, non conseguimos recoñecer en Paco Rabal ao marqués de Bradomín.
En El amor (1948), Roberto Rossellini funde dous episodios protagonizados por Anna Magnani. No segundo deles, El milagro, escrito e tamén interpretado por Federico Fellini, non custa recoñecer a Flor de Santidad de don Ramón, unha novela da que Adolfo Marsillach fixo en 1972 unha versión cinematográfica ben atrevida. O guión, a catro mans con Pedro Carvajal, é unha traslación tan libre que practicamente deixa como trama secundaria a historia de Valle. Na composición de cada plano percíbese a mirada teatral de Marsillach, quen, coa que era a súa ópera prima, abandonou os platós para centrarse nunha recoñecida carreira como director e actor de escena.
Cos contos Beatriz, Mi hermana Antonia e Rosarito, Gonzalo Suárez montou a película Beatriz (1976), na que a visión de relixión e erotismo de Valle-Inclán, encarnada na pantalla por Nadiuska, supoñía un gran atractivo para unha España na que empezaba a correr a brisa da liberdade. Suárez capturou a atmosfera asfixiante, a sensación de soidade e uns magníficos retratos do pazo de Tor na comarca de Lemos.
José Luís García Sánchez e Rafael Azcona levaron aos cines Tirano Banderas (1993) con incuestionable acerto narrativo: a crueldade do tirano, ben traducida a linguaxe cinematográfica, foi bendita por seis premios Goya. García Sánchez xa estaba adestrado, non era a primeira vez que se atrevía con Valle-Inclán: a adaptación de Divinas Palabras (1987) obrigáralle a se empapar do peculiar mundo de don Ramón, pero esta vez fallou na película a alma do novelista.
Don Ramón seguía na barbería, era el, aínda que os rapaces abríranlle ficha de cliente co nome de Juan Carlos Sánchez -acababa de velo no papel de Valle-Inclán na segunda temporada de El Ministerio del Tiempo-. Para disimular, entrei na froitería a mercar uns pexegos. Antonio, que é un tipo con moita sorna e que as sabe todas, espetoume: «Vas pedir vez para levalos a rasurar?». «Cranio privilexiado» pensei.
Este artigo tamén está dispoñible en: Castelán