Coma case toda a cativada, a min tamén me gustaba de pequena que meus pais me contaran cousas sobre a súa infancia. Especialmente miña nai, que tivo uns primeiros anos de vida moi diferentes aos meus xa que a súa realidade, ancorada nunha aldea de Monterrei nos anos 60, non tivo nada que ver coa miña. Entre estas historias abundan as que protagonizan os sacrificios de meus avós para sacar a familia adiante e, de todas elas, a min sempre me chamou a atención unha protagonizada polo meu avó.

Se tivesen que esperar a que meu avó aprendera a facer os labores do fogar as pobres cativas morrían esfameadas, e eu non estaría eu escribindo isto hoxe

Como tantos outros, meus avós emigraron por quendas a Alemaña traballar por un salario máis alto do que tiñan en Ourense. Porén, non encararon a emigración do mesmo xeito. Miña avoa marchou deixando dúas fillas pequenas a cargo de meu avó e, sendo sincera, do resto de mulleres da aldea, porque se tivesen que esperar a que el aprendera a facer os labores do fogar as pobres cativas morrían esfameadas, e eu non estaría eu escribindo isto hoxe. No tempo que estivo fóra, miña nai e miña tía adquiriron unha autonomía marcada pola necesidade e pola ausencia dunha nai que, daquela, enchía de forma practicamente exclusiva o rol da crianza. Segundo miña nai, foron nove os meses que estivo a familia sen ela. Ao voltar, non sei se inmediatamente ou despois dun tempo, lembrou que meu avó fixera o mesmo que a súa muller. Marchou, pois, o home, aforrar cartos para mellorar a situación da economía familiar traballando no estranxeiro durante unha temporada. Só que non foi tan así.

Ao cabo do que miña nai calcula un mes, estaba a mirar pola galería da casa dos avós, que dá á rúa, e exclamou coa naturalidade dunha nena: —«por aí vén o papá». Miña avoa, pensando que a cativa estrañaba o pai, respostou: —«Non, María, o papá está en Alemaña», polo que miña nai insistíu: —«Non, está a subir pola rúa, mira!». Efectivamente, seu pai voltara de Alemaña porque, se a filla o estrañaba, aínda máis el. Segundo miña nai, esperara a cobrar o mes e decidira regresar. Volveu esmeleitado, ruín, delgadiño de todo. Volveu, meu pobre, a metade porque debeu de deixar a outra na casa, onde a familia e o fogar.

Para meu avó, mesmo vir a Santiago celebrar o aniversario da neta facíaselle longo de máis. O turismo éralle algo completamente alleo. Marchar da casa para visitar un lugar do que podes gustar ou non por pracer? A quen se lle conte!

O apego polas rutinas, polas caras coñecidas e por un universo que a calquera outro lle podería resultar algo reducido e asfixiante, mantívoo toda a vida. Para el, mesmo vir a Santiago unha fin de semana celebrar o aniversario da neta facíaselle longo de máis. O turismo éralle algo completamente alleo, por suposto. Marchar da casa para visitar un lugar do que podes gustar ou non por pracer? A quen se lle conte! Non, grazas. Non existía nada fóra do seu mundo que puidera suscitar suficiente interese como para abandonalo ou sequera amplialo. O que este lle ensinaba xa satisfacía o seu afán por coñecer máis, nada do que lle puidera ofrecer outra aldea, cidade ou lugar en xeral lle causaba curiosidade. A síntese desta postura vital tamén está recollida, como non, no anecdotario, en forma de resposta ao inquérito sobre a súa falta de interese por viaxar por parte dun interlocutor de identidade borrosa: que por que non quería visitar outras cidades? «Boh, vista unha, vistas todas».