Este artigo tamén está dispoñible en: Castelán
«Buenas tardes tardes». Este saúdo de Locomotoro, o actor Paquito Cano, anunciaba a hora dos Chiripitifláuticos. Acababan os 60 e eu dividía as horas en tres: a de ir ao cole, a de ver na tele Os Chiripitifláuticos e a de marchar para cama. Escachaba de risa con Locomotoro, que repartía caramelos botando a conta para quedar el con case todos. Eu daquela estaba a aprender os números, decatábame das trampas do «conductor de todo menos del codo» e explicáballas, daquela maneira, á miña nai.
Nos anos 70 chegou La casa del reloj. Comezaba cunha cabeceira con flores pintadas que viraban nun xirasol para se transformar no reloxo onde vivían os presentadores. Pedro Meyer e Paula Gardoqui emocionaban chamándonos aos nenos polo nome en situacións ben cotiás –«José, haz caso a mamá, Carmen, cómete la sopa»–, que eran o comentario máis repetido á maña seguinte no cole: polo menos tres Cármenes non tomaran a sopa a noite anterior. A min, por fin, tamén me chegou o día: «Ana, ya sé que no has ido al cole porque estás malita de los oídos». En La casa del reloj falaban de min!! Sabían que aquela tarde faltara á escola por unha dor de oídos!!! Brinquei por todas as habitacións, berreilles pola escaleira aos veciños, chamei aos avós… E, desde ese día, todo o que contaba aquela caixa en branco e negro foi incuestionable para min.
Con La casa del reloj aprendín a ler a hora, e Harold Lloyd, pendurado das agullas do reloxo en Safety Last! (1923), era daquela o meu ídolo perfecto, porque el podía marcar a hora que lle petase e mover o tempo, cando a min nin me deixaban achegarme ao cuco suízo do comedor. Tíñame que conformar con practicar cun conto que se abría nun reloxo de cartón e agullas de plástico: cada vez que cantaba o cuco, eu sincronizaba o meu xoguete.
Andaba obsesionada con comprender o paso dos minutos cando vin Modern Times (1936), de Charles Chaplin. Ría, con inocencia infantil, cando os homes apertaban as porcas na fábrica. Pasaron un par de décadas ata que asimilei a palabra plusvalía e captei a mensaxe da película. Entón rin con amargura co reloxo dos títulos de crédito: xa vivía na miña pel que cantas máis horas traballaba, máis gañaban os xefes. Un filme valente, o de Chaplin, ao denunciar o ritmo de traballo, frenético, inhumano e explotador, nas cadeas de montaxe.
Empatei con Metropolis (1927) ao segundo. O guión de Fritz Lang e da súa muller, Thea von Harbou, lémbranos que non podemos transformar o tempo. Na cinta, a superioridade do sistema capitalista reflíctese nunha especie de reloxo que o obreiro debe manipular seguindo a necesidade das máquinas; un reloxo que provoca angustia e se converte no símbolo da opresión dos traballadores polas elites. Metropolis é ben arriscada, ninguén antes primara o atractivo visual por riba da narración de xeito tan descarado.
A cámara de Martin Scorsese emprende unha viaxe polas rúas de París: lévanos á estación de tren, atravesa as plataformas e queda co rostro dun neno agochado no inmenso reloxo de Montparnasse. Con este delicioso plano secuencia arrinca Hugo (2011), a historia dun rapaz orfo, fascinado pola maquinaria dos reloxos, que se ocupa ás agachadas de que marquen sempre a hora exacta. Cos «travellings» que descobren os cativadores segredos da maquinaria do reloxo onde vive o neno, lembrei cando eu xogaba co meu conto de agullas vermellas e imaxinei con tenrura o que daría daquela por coñecer o mundo de Hugo, unha película entrañable e nostálxica, unha homenaxe aos comezos do cine: á Metropolis de Fritz Lang, aos Modern Times de Charles Chaplin e, implicitamente, a Georges Méliès.
Os reloxos son protagonistas de secuencias inesquecibles. Moitos falan da época, do poder ou do carácter dos personaxes. Todas esas marcas inalcanzables para o común dos petos vestiron a actores e actrices; por colocarnos os seus produtos, non por xenerosidade. Para 2001: A Space Odyssey, unha das grandes reloxeiras suízas deseñou o especialísimo «X-01» pensado por Stanley Kubrick. E quen non recoñece os reloxos dos axentes 007? Exemplos destes hai centos.
Xa aprendín que nunca poderei capturar nin eludir o tempo. Nin crer na tele. Botei toda a vida contando que foi María Luisa Seco quen dixo aquel día en La casa del reloj que eu faltara á escola porque me doían os oídos. E sígoo crendo, estou segura de que o dixo ela. Pero María Luisa xamais presentou ese programa. Foi real que pronunciase o meu nome e que soubese que eu estaba maliña… pero seguramente todo aquilo sucedeu no estudo de Antena infantil (1968-1970) ou de Con vosotros (1970-1974). O tempo é moi mentireiro.
Este artigo tamén está dispoñible en: Castelán
