A Coruña.- Algo realmente malo e enfermizo sucede nun país cando as vítimas e as familias das vítimas dunha traxedia como a que ocorreu no tren Alvia en Angrois (Santiago) en 2013 non cren nas institucións do Estado para que lles faga xustiza. E non porque unha sentenza vaia a mitigar a dor polas súas perdas e as súas vidas rotas, senón porque case dez anos despois o que senten é que o Estado non está ao seu lado, senón sentado fronte delas con todo o seu poder e con toda a súa maquinaria legal, obstaculizando que o xuízo que comezou a semana pasada na capital galega poida conducir a que se esclareza a verdade do que pasou. Elas xa a saben, dabondo, pero queren que os demais a coñezamos tamén porque só así poderán reparar en parte o seu sufrimento. Jesús Domínguez é o portavoz desas vítimas e desas familias.

Escoiteille dicir o outro día que este xuízo non ía servir para facer xustiza. Collinlle a frase a un pai que perdeu ao seu fillo, que dixo que aínda que vai haber unha sentenza non vai haber xustiza.

Por que? Por varias razóns. A primeira, porque unha xustiza tan lenta non é xustiza. A segunda é que hai vítimas e familiares que perderon a vida ao longo destes case dez anos. E logo está a peza crave: a xustiza é un concepto moi amplo e inclúe que se saiba toda a verdade e que se depuren todas as responsabilidades. Esta demora non é casual, foron as institucións do Estado as que provocaron esta demora.

Que motivación cre que teñen as institucións do Estado para demorar o xuízo? Está a xulgarse ao Estado. Adif pertence ao Ministerio de Transportes. É máis, a Avogacía do Estado está a defender a Adif. Curiosamente, porque era todo público: a vía era pública, o tren era público, o condutor traballaba para unha empresa pública… Tamén podían defendelo a el. Pero parece que o interese é protexer a Adif. A Avogacía do Estado está a protexer a Adif, incluso acusando o maquinista.

«A Avogacía do Estado está a protexer a Adif, mesmo acusando o maquinista»

Cren que as estratexias da Avogacía do Estado e de Adif teñen por obxecto exculpar ao exdirector de Seguridade para exculpar a Adif, e que por iso sinalan ao maquinista como único culpable? Esa é a realidade. O que está a facer a Avogacía do Estado pódese ver nos seus escritos no xulgado. Ao principio pasounos o mesmo coa Fiscalía, que non investigara absolutamente nada ata que o informe da Axencia Ferroviaria da UE tirou por terra aquela verdade oficial. O anterior fiscal dicía que o dereito penal chega ata onde chega.

Ese cambio de postura da Fiscalía anímaos? Para min o escrito da Fiscalía é moi duro, a verdade, aínda que ten o rumbo de que sempre empeza o relato co maquinista. Pero o que di a Fiscalía é que se as institucións fixesen o seu traballo, este accidente non ocorrería nunca. Esa é a parte máis importante, a pesar do rumbo do que falo. Coa instrución na man sabemos todo do maquinista, verdade? Quen é, que formación ten, a súa experiencia, se ten as capacidades dunha persoa media… Pero non sabemos nada de quen levaba a seguridade de Adif. Non sabemos nada de [Andrés] Cortabitarte [director de Seguridade de Adif no momento do accidente], nin sequera se estaba preparado para o debido a que ocupaba.

E quen é Cortabitarte? Foi o perito do Metro de Valencia designado polo xulgado. O que dixo que todo estaba ben aínda que logo houbese catro condenados e coñecese perfectamente o risco de descarrile por exceso velocidade en curva. E iso que no caso do Metro de Valencia a velocidade máxima podía ser de 80 quilómetros por hora nunha curva limitada a 40. No noso caso, a velocidade podía chegar a 200 ou mesmo 300 quilómetros por hora. Este señor sabía que cunha baliza se evitaba o accidente, el era o responsable de garantir a seguridade da vía e de que se cumprise a normativa. Incumpriuna reiteradamente porque non fixo as análises de riscos. Por iso entendemos que o maquinista non ten a mesma responsabilidade. Non é o mesmo que para facer o teu traballo che dean un móbil e unha sinalización que ter a un equipo enteiro e a unha organización como Adif, con miles de empregados, á túa disposición.

«Cortabitarte foi o perito do Metro de Valencia que disxo que todo estaba ben, aínda que coñecese perfectamente o risco de descarrile por exceso velocidade en curva. E iso que alí a velocidade máxima podía ser de 80 quilómetros/h  nunha curva limitada a 40. No noso caso, a velocidade podía chegar a 200 ou 300 quilómetros/h. Este señor sabía que cunha baliza se evitaba o accidente»

Nas primeiras sesións do xuízo púidose ver certa conmilitancia entre o avogado do Estado e o exdirector de Seguridade de Adif, saudándose e abrazándose entre risas cun bo rollo que molestou a algunhas vítimas. Foi así desde o principio. Co primeiro fiscal tamén pasaba. Sempre houbo esa especie de conchabeo entre a Avogacía do Estado e a defensa de Cortabitarte.

Parécell relevante que a xuíza que dirixe a causa sexa irmá dunha exconselleira e exalto cargo do Goberno de Rajoy? Cre que pode ter influencia na sentenza? Esperemos que non.

Pregúntollo porque a decisión da xuíza o pasado xoves de suspender unha semana a declaración do exdirector de Seguridade de Adif, xusto despois de escoitar a do maquinista, molestou a algúns avogados, que din que Adif e Cortabitarte poderán preparar agora a súa declaración sabendo cal é a estratexia da defensa do maquinista. Iso foi evidentemente unha estratexia do avogado de Cortabitarte que lle saíu ben. Eu vin ao acusado [que foi agredido o día anterior] e estaba perfectamente.

A xuíza podería ter adiado a súa declaración ao venres, porque ese día estaba sinalado para continuar con esas declaracións. Si. É un tempo que gañaron procesalmente e que lles permitirá preparar a súa declaración.

Vostedes opuxéronse a que o xuízo se retransmitise en ‘streaming’ para evitar que as testemuñas puidesen coñecer o que ía sucedendo e adaptasen as súas declaracións ou que fosen aleccionados segundo o contido das probas testificales previas. É inexplicable. Non falei disto co noso avogado, pero creo que vai mesmo contra a lei de axuizamento criminal, e se é así podería dar lugar á nulidade do xuízo máis adiante.

A xuíza admitiu a trámite un vídeo de Adif que responsabiliza ao maquinista, pero non o documental ‘Frankestein 04155’ que achegaron vostedes. Todo o que sae no documental está na instrución. A clave é por que as televisións públicas non emite un documental tan premiado sobre o accidente ferroviario máis grave da democracia.

«A clave é por que as televisións públicas non emiten un documental tan premiado sobre o accidente ferroviario máis grave da democracia»

Por que cre que TVE e TVG se negaron a emitilo? O da TVE é realmente grave. É un accidente do Ministerio de Fomento, dunha estrutura do Estado, non dunha comunidade autónoma. Era un tren no que viaxaba xente non só de Galicia, senón do resto de España e do estranxeiro. Ocorreu en Galicia como podía ocorrer en calquera outro sitio. Ás veces focalizámolo como algo local e non é así. Se o accidente tivera sucedido en Madrid a repercusión tería sido moi distinta. O de menos é onde sucedeu, o relevante é que o xestor da infraestrutura, a vía, o maquinista, eran do Estado.

Dálles algunha esperanza o cambio na dirección de TVE? Iniciamos unha recollida de firmas en change.org, a iniciativa é dunha nai que perdeu á súa filla. Levamos 70.000 sinaturas nunha semana. E imos escribir á nova directora xeral para pedirlle que nos reciba.

Que senten as vítimas cando rememoran no xuízo todo o sucedido? Moita rabia, moita dor. Porque ver todas estas faltas de respecto despois de nove anos, ver que as institucións fallan e te maltratan… Estamos fartos de mentiras, neglixencias e ocultacións. Porque ao final a reparación que pedimos as vítimas e os familiares das vítimas só consiste en que se saiba a verdade. O que repara é que se saiba a verdade. Nós xa a coñecemos, nós xa sabemos que ocorreu, pero queremos que a sociedade tamén o saiba.

A impresión que dá é que se enfrontan vostedes á maquinaria do Estado, cando é a vostedes a quen o Estado debería defender. Tamén teñen enfronte aos equipos de avogados de grandes compañías de seguros. Senten dalgún modo esa fraxilidade procesual? Resúmollo así: eles presentaron xa varias probas periciais e nós non puidemos presentar nin unha porque non temos diñeiro para pagar un perito.

«A xuíza admitiu como perito a Alfonso Ochoa [ex director xeral de Explotación de Adif], pero non a Christopher Carr, director de Seguridade da Axencia Ferroviaria Europea, quen só poderá declarar en condición de testemuña.»

Quero volver sobre o vídeo que Adif presentou a última hora e que a xuíza admitiu a trámite. É un vídeo manipulado, que a xuíza admite e co que Adif contamina. E hai algúns medios que o compran. Como sucedeu coas análises de riscos. Houbo un enroque total do Estado. Ata os autos do xuíz instrutor sinalaban apercibimentos ás institucións do Estado que non foran respondidos. Non se se coñece este dato: a Esther Mateo noméana nova directora de Seguridade de Adif despois de presentar unha peritaxe [favorable]. Que casualidade, non? O xoves pasado sucedeu outra cousa interesante: a xuíza admitiu como perito a Alfonso Ochoa [ex director xeral de Explotación de Adif], pero non a Christopher Carr, director de Seguridade da Axencia Ferroviaria Europea, quen só poderá declarar en condición de testemuña.