Unha das consecuencias máis inmediatas e visibles da pandemia da Covid-19 foi a drástica redución da mobilidade. As fronteiras colleron un novo pulo, e pecharon mesmo aquelas habitualmente permeables para os privilexiados habitantes do norte. As restricións de mobilidade estendéronse por todo o globo, e descubrimos con sorpresa que os nosos pasaportes, normalmente todopoderosos, entraban nas listaxes de máximas restricións en moitos países.

O peche de fronteiras, alén de reducir de forma drástica os fluxos turísticos, implicou unha redución decisiva dos movementos migratorios. Deste xeito, e por primeira vez en moitos anos, a tendencia alcista das migracións virou de forma drástica, frustrando os plans de millóns de potenciais migrantes. Isto é, os confinamentos xeneralizados impiden chegar a miles de persoas a aqueles lugares nos que pensaban establecerse e, ao tempo, impactan de forma especialmente negativa na vida das que xa estaban establecidas entre nós.

Como era de esperar, a pandemia vai por barrios, acentuando as fendas da desigualdade. Os datos son claros. Alén de padecer maiores taxas de contaxio e mortalidade, estimada polo Instituto Nacional de Estatística Francés ata de dúas veces superior que a da poboación autóctona; a poboación migrante, xa de por si máis vulnerable, tamén está a sufrir en maior medida as consecuencias da pandemia en termos económicos e sociais. Os migrantes están perdendo máis emprego, a súa precariedade e risco de pobreza están aumentando, e padecen, en maior medida, as consecuencias duns servizos públicos debilitados tras anos constantes de recurtes froito da doutrina neoliberal imperante. Así o advirte o Anuario da Inmigración do CIDOB, presentado en febreiro deste ano co título Inmigración en tempos de Covid.

De acordo coa EPA, a práctica totalidade do incremento do desemprego no primeiro semestre de 2020 produciuse entre a poboación estranxeira que acadou unha taxa de paro do 24,9%. Incremento que en termos interanuais, isto é comparando o paro rexistrado en  setembro de 2020 co de setembro de 2019, chegou a un 44,41% entre a poboación de orixe estranxeira, fronte a un 19,68% na poboación nativa. Este impacto desigual pode entenderse pola súa maior precariedade laboral (os migrantes teñen maiores taxas de emprego temporal, parcial e unha maior exposición á economía somerxida) e a súa coñecida maior concentración nos sectores en crise, especialmente no turismo, na hostalaría e no traballo doméstico.

Nin que dicir ten que as súas condicións para o confinamento eran peores, con vivendas de baixa calidade e espazos escasos. Con menos recursos, tamén, para atender o ensino a distancia das súas fillas e fillos.

A sombra da migración e a pobreza é alongada, e á escaseza de recursos materiais adoita sumarse a insuficiencia de capital humano e social. Neste senso, as nenas e nenos inmigrantes tiveron que seguir o curso escolar a distancia en fogares con equipamentos insuficientes, e sen o apoio que nalgúns casos se pretendía que tiveran nas súas familias. Hai xa case un século que Virginia Woolf reflexionara sobre a necesidade dun cuarto propio. As nenas e nenos migrantes carecen, en moito maior medida, deses espazos.

A pandemia ten posto máis en valor que nunca a importancia das políticas públicas en momentos de dificultade. As olladas de todo o mundo, mesmo dos apóstolos do libre mercado, dirixíronse con interese ao que acontecía en hospitais, residencias de maiores e escolas. A realidade impúxose e as urxencia obrigaron a abandonar a senda da austeridade imperante na Unión Europea para dar unha resposta colectiva á emerxencia sanitaria. Porén, xa se comeza a escoitar que a senda expansiva ten que rematar, e que o verán podería ir acompañado de restricións do gasto público. É dicir, as autoridades europeas non deberon aprender nada, pois dende logo non interiorizaron que o problema vén da base e que o público non pode ser un recurso de emerxencia, senón un piar fundamental para o benestar da cidadanía.

Neste marco e lembrando decisións do pasado unha non pode máis que preocuparse por cales serán as políticas consideradas prescindibles, cales as primeiras en seren recortadas. Mirar ao pasado ensina, e preocupa, pois pode ser que os nosos gobernos teñan a tentación de volver recortar en políticas de integración, fundamentais para tratar de rachar coa espiral da pobreza, coa herdanza xeracional de exclusión e pobreza que, ata o de agora, están tendo as migracións no noso país. Como preocupa o eco de discursos claramente xenófobos e antiinmigración instaurados con pretendida normalidade democrática no parlamento español. Ignórase, con demasiada facilidade, que os discursos de odio (os de verdade) son sempre a antesala dos feitos de odio.

Esixir que as políticas que se fagan como consecuencia da Covid estean preocupadas polo 11% de poboación de orixe estranxeira que traballa, estuda e vive entre nós é unha cuestión de dereitos humanos, de xustiza e de calidade democrática ineludible.