Hai menos de 500 metros de distancia entre a habitación da miña infancia e o meu río. Cando era nena, miña nai levábame de paseo, polo menos ata a ponte, todos os días. Lembro que foi mirando a vexetación que rodeaba o seu leito que preguntei por primeira vez: «Mamá, por que a algunhas árbores lles caen as follas no outono e a outras non?». Aprendín a distinguir o paso das estacións no meu río.

Lembro saltar nos charcos que se formaban cando os regatos que alimentaban o meu río se desbordaban despois das choivas. Os meus primeiros recordos xogando na auga son todos alí. Lembro o día no que case caio. Lembro o día no que caeu a neta da veciña. No moito que lle pesaba a chaqueta de la. De como corremos de volta á casa para que non a collera o frío.

Lembro mirar o illote pequeno no medio da auga, o que está xusto debaixo da ponte, e pensar que era exactamente igual ao País de Nunca Xamais. Lembro pensar que un sitio tan bonito tiña que ser de conto. Lembro imaxinar historias de piratas no meu Nunca Xamais persoal. Lembro mirar cara á leira a carón da ponte, a que ten esa nogueira tan grande, e dicirlle á miña nai que ese é o sitio onde ía facer a miña casa. Ela ría. «Malva, alí non podes facer unha casa! Cando desborde o río que fas?». «Fágoa moi alta e xa está. Así, se caso con alguén a quen lle gusta pescar pode facelo desde a ventá».

Lembro flotar no verán, mirando as follas verdes e o ceo azul. Lembro atrapar ras e deixalas marchar. Lembro os cabaliños do demo e as cabras cegas e aqueles peixes pequeniños de todo. Lembro a sensación de fresco na pel despois dun baño. Lembro chorar nos torrentes do Mácara. Lembro. Lembro. Lembro.

Cando o pasado marzo fixen un vídeo en TikTok explicando, entre bágoas, o proxecto da macrocelulosa de Altri na Ulloa, recibín moitos comentarios de homes que me dicían que me calmase. Que non era para tanto. Penso moito neses comentarios, porque só teñen tres posibles explicacións. A primeira, a que máis igual me dá, é que non teñen ningún tipo de empatía porque non lles queda na porta da casa. Ou nas terras ás que levan as vacas a pacer. Ou a carón do negocio que lle dá de comer á súa familia. A segunda, que non entenden o dano irremediable e drástico que unha macrocelulosa como esa pode facer na terra, na auga, na vida. A terceira, a que máis mágoa me dá, é que eses homes non pertencen a ningún lado e non poden comprender o temor de que o teu fogar desapareza entre o cheiro da celulosa e a auga residual quentada polas máquinas. 

Cando chamo o río Ulla o meu río, non estou falando del como cando falo do «meu móbil» ou a «miña camiseta». Non é un «meu» de propiedade. É un meu diferente. É o mesmo «meu» que cando falo do meu fogar, ou a miña familia. O río non é da miña propiedade porque un río non pode ser propiedade de ninguén. Pero o río é meu porque as miñas raíces beben do seu leito. O Ulla é tan meu como de todos os que lle queren ben. 

O outro día, cando volvía de Londres á casa, atinei a sentar no tren cara ao aeroporto a carón dunha muller e o seu sobriño, xa maiores, que falaban galego. Despois de varios días de comunicarme case exclusivamente en inglés, non puiden resistirme a iniciar unha conversa con eles. O galego abrollaba de min como a auga dun manancial, fluído, fácil, meu. Falamos de como ela ten un satélite un pouco trapalleiro que lle permite ver a Galega. Dos case cincuenta anos que leva en Pimlico. Do moito que bota de menos Noia. Do moito que bota de menos a ría. Das súas fillas. Do seu neto. 

De alí a un pouco saíu o tema de Altri. Eu conteilles a miña experiencia. O preto que me queda. Alí foi cando falou el. 

—Vai escarallar a ría toda.

—Xa.

— Ti sabes a canta xente lle dá de comer esa ría? Centos de persoas. Centos de persoas e as súas familias.

O ton da súa voz era firme. Ese era un home que tiña unha ría que era a súa ría. E podía comprender o temor de perdela. Aínda que a ría que queren escarallar non sexa a súa.

A macrocelulosa que Altri pretende construír co beneplácito da Xunta é a miseria do Ulla, da Ulloa, da Terra de Melide e da ría de Arousa. Un proxecto desta magnitude (46 millóns de litros de auga ó día; dos cales devolven 30 millóns de litros de augas residuais, seica máis limpas, pero a 27 grados para que non pasen frío as troitas; 2,4 millóns de toneladas de eucalipto; e 250 millóns de euros de diñeiro público, dese que sae dos nosos impostos) é pan para hoxe para catro persoas, catro persoas que xa están podres de cartos, e fame para o resto. Significa a destrución dun tramo do Camiño de Santiago, Patrimonio da Humanidade. E, peor aínda, significa a destrución de miles de fogares e formas de vida sostibles, centenarias, a cambio da creación duns poucos centos postos de traballo con data de caducidade para xente que seguramente resida en Lugo, ou Santiago, porque quen quere vivir nunha terra baleira que apesta? Acaso é casualidade que escolleran o punto medio da nova autovía?

O Ulla non é da miña propiedade, pero moito menos é propiedade dunha empresa estranxeira que tivo que fuxir da súa propia terra para buscar novas fronteiras que explotar. Ou dun partido acomodado e podre de poder que ignora a vontade do pobo que rexeita esta desfeita. 

O próximo día 15 de decembro, manifestámonos en Compostela contra Altri. Fala o pobo. A ver quen escoita.

Para máis información, podedes seguir á Plataforma Ulloa Viva en Instagram (@plataformaulloaviva).