A Coruña.- Galicia é unha das comunidades españolas con máis propietarios. Dos seus 2,7 millóns de habitantes calcúlase que ao redor de 1,7 millóns, ou sexa o 63%, posúen terras en terreo rústico. Podería parecer por iso que o rural galego está infestado de señoritos terratenientes, de donos de singulares e ricas leiras. Pero non se chamen a engano.

Na súa inmensa maioría trátase de pequenos predios, de minúsculas leiras,os terreos de labranza que foron dividíndose ao longo dos séculos a base de herdanzas, servidumes, préstamos e arrendamentos, e que apenas dan para o autoconsumo das familias que aínda viven do campo.

As leiras, as súas constantes particións e os seus infindos cambios de propietario non sempre se rexistran, e o habitual de toda a vida é delimitalas con marcos. É dicir, con pedras ou estacas de madeira que sinalan os seus límites dunha maneira tan improvisada e barata como pouco garantista e eficaz. Porque con movelos un pouco calquera pode ampliar ao seu antollo as súas posesións á conta da terra que o veciño de á beira cría que era súa.

Mover marcos, o deporte nacional

«Mover marcos é o noso deporte nacional», ironiza a actriz Beatriz Campos, encargada de conducir o acto co que o Bloque Nacionalista Galego (BNG) lanzou este domingo a candidatura do seu portavoz nacional, Ana Pontón, á presidencia da Xunta.

Houbo milleiros de disputas polos marcos ao longo dos séculos na intrahistoria de Galicia, e algunhas deron lugar a atroces crimes, sanguentos asasinatos e truculentas vinganzas cuxo mal recordo se garda durante xeracións.

«Son consciente do reto: nin máis nin menos que lograr que por primeira vez unha nacionalista e unha muller sexa presidenta»

Campos non pretendía rememorar as lendas negras da Galicia profunda, senón utilizar a referencia como metáfora para definir a Pontón: unha política nova e audaz que logrou remover, dentro e fóra de Galicia e do seu partido, os marcos do minifundio mental que atribúen á sociedade galega unha etiqueta de comunidade reaccionaria, carca e inmobilista.

É verdade que o PP gobernou Galicia durante case 35 dos 41 anos de historia das institucións democráticas autonómicas. Pero a pesar do que poida parecer, esta non é unha comunidade conservadora, ou polo menos non é tan conservadora como se lle atribúe.

Das últimas cinco eleccións xerais, a suma de votos da esquerda superou en catro ocasións á da dereita. E nas últimas autonómicas de 2020, cando Feijóo obtivo a súa cuarta maioría absoluta que logo legou a Alfonso Rueda, a diferenza entre PP e Vox e a esquerda foi de apenas 35.000 votos.

O momento exacto e o lugar indicado

Con Feijóo desmontándose por momentos en Génova, 13; con Rueda mostrando nerviosismo e fraxilidade sen saber se debe ou non adiantar as autonómicas −están previstas para xullo pero todo o país intúe que serán en febreiro ou en marzo−; con Sumar, Podemos e as mareas ensimesmados nas súas cuitas internas, e co PSOE asomándose con máis timidez que firmeza á precampaña, o Bloque parece atoparse no momento exacto no lugar indicado.

«Sabemos que non será fácil, e sería un erro grave dalo por feito. Temos que mobilizarnos, temos que falar con todo o mundo, coa man tendida; temos que entusiasmar, animar, temos que alimentar esa corrente de cambio imparable», sostivo Pontón fronte ás mais de mil persoas reunidas onte no multiusos do Sar en Santiago.

«Temos que entusiasmar, animar, temos que alimentar esa corrente de cambio imparable»

Desde que se levantou á portavocía nacional do partido en 2016, situouno na súa mellor posición nas súas máis de corenta anos de historia: é a segunda forza política do país no Parlamento autonómico; ten representación institucional no Congreso, o Senado e o Parlamento Europeo; goberna en 36 municipios, entre eles a capital, Santiago, e, en coalición co PSdeG, nas deputacións da Coruña e de Lugo… Pero, sobre todo, logrou por primeira vez convertelo en alternativa real para disputarlle ao PP a presidencia do Goberno autonómico.

«Son consciente do reto que asumo. Nin máis nin menos que lograr que por primeira vez unha nacionalista e unha muller sexa presidenta», dixo a candidata durante o seu discurso. Nnunca unha muller nacionalista presidiu unha comunidade autónoma en España, nin sequera en Catalunya nin en Euskadi.

O mérito de Pontón

O mérito de Pontón ao longo destes anos consiste en modernizar a estrutura organizativa e as expectativas dunha formación frontista que, aínda que se declaraba feminista sobre o papel desde a súa fundación en 1982, estaba moi dominada por homes e aínda cheiraba apparátchik masculino, a fume de tabaco negro e a consignas e proclamas ideoloxizadas que dificilmente conectaban coa realidade das aspiracións da maioría da cidadanía.

Sen modificar un chisco os principios e os valores do partido, con todo, foi transformando tanto a imaxe como os discursos, así como os rostros referenciales, que hoxe son na súa maioría mulleres −seis a dous onte sobre o estrado do multiusos do Sar−, abrindo así as bases dun nacionalismo que se ten feminizado de verdade, e que puido aproximarse a un electorado que, o vote ou non, xa non identifica o Bloque con perigosas posicións antisistema senón coa defensa lexítima e eficaz dos intereses reais do país.

Pontón é a política máis coñecida e mellor valorada de Galicia, aínda por baixo de Feijóo pero por encima de Rueda, a quen afai a gañar todos e cada un dos debates parlamentarios que os enfrontaron.

As súas maneiras tranquilas e educadas, unidas á súa capacidade para substanciar as súas críticas con argumentos firmes e duros, pero expostos desde unha respectuosa elegancia dialéctica, como fixo este domingo, achegárona moito á imaxe que os galegos e as galegas teñen de si mesmas. Por moito que poidan diferir das súas propostas.

Convencer mais que vencer

Así, Ana Pontón transmite a impresión de que quere convencer moito máis que vencer, e quizá é por iso que cae ben, ou polo menos non cae mal. Nin sequera entre as militancias do resto de partidos nin entre o establishment empresarial e mediático do país, que mesmo encomia as súas formas e gusta de fotografarse con ela.

«Son a candidata de todos os galegos e galegas, non importa o que votasen noutras eleccións»

Pontón logrou remover eses marcos ancestrais que limitaban as leiras do nacionalismo e da autoestima da sociedade galega, e desde esa posición teno moito máis fácil para pedirlle o voto a eses 1,8 millóns de pequenos propietarios da vontade popular que compoñen o censo electoral, e que son case tantos como os que posúen un terruño. E, sobre todo, a esa parte do electorado galeguista conservador e moderado que o Partido Popular cría en propiedade, pero que realidade, probablemente, só posúe en usufruto.

A eles apelou onte a líder do Bloque, consciente de que os necesita para gobernar.  «Son a candidata de todos os galegos e galegas, non importa o que votasen noutras eleccións, porque hai moitas maneiras de sentirse galego, de sentirse galega. E todas son necesarias para abrir un tempo novo».