Un mosteiro medieval polo prezo dun piso

O cenobio de Santa María de Penamaior, nos Ancares lucenses, declarado Ben de Interese Cultural pola Xunta, vendeuse por uns 200.000 euros sen que o Executivo autonómico mostrara interese en exercer o dereito de tenteo e retracto para facerse con el.
 

Becerreá.- Un veciño do municipio lucense de Becerreá ven de comprar o mosteiro cisterciense de Santa María de Penamaior, nunha pequena aldea da localidade, por un prezo próximo aos 200.000 euros. O cenobio, que data do século XII e se ten anexa á igrexa románica do mesmo nome, está declarado pola Xunta como Ben de Interese Cultural (BIC), pero nin o Executivo autonómico nin ningunha outra administración pública mostraron ata o de agora interese algún en exercer o dereito de tenteo e retracto que lles permitiría facerse coa propiedade do inmoble polo mesmo prezo que ofreceu quen finalmente se fixo con el. Segundo Xabier Moure, historiador e presidente da asociación Patrimonio dous Ancares, o comprador planea restauralo e adaptalo para dar forma a un proxecto «relacionado coa restauración» hostaleira.

O mosteiro está situado sobre unha parcela de 40.000 metros cadrados nun fermoso e coqueto val nas saias da Pena do Pico, no medio de bosques de carballos e castiñeiros nos comezos da serra dos Ancares, na montaña lucense e a escasos seis quilómetros de Baralla pola antiga N-VI, dirección a Becerreá. Ata o seu abandono definitivo na década dos setenta do século pasado, serviu tamén de escola e de sede dunha notaría.

Imaxe das dependencias do mosteiro desde os xardíns interiores / J.O.

Segundo Moure, as orixes dos asentamentos cistercienses en Penamaior datan do século X, é dicir en tempos do reinado de Vermudo II, alcumado «o gotoso» por unha doenza que padeceu ao pouco de ser coroado rei de Galicia en Santiago de Compostela no ano 982. O mosteiro tomaría a forma que presenta hoxe a partir do século XII grazas aos monxes cistercienses chegados do Bierzo, en León, aínda que, segundo Moure tería sido «moi reformado e de forma moi invasiva» desde entón, especialmente a partir do século XV. Previamente tería servido tamén como lugar de tortura e encarceramento, tal e como explica outro historiador, Íñigo Mouzo Riobóo, na web Historia de Galicia.

«Hoxe quedan moi poucos restos do edificio orixinal, e o seu estado de conservación é bastante lamentable», sinala Moure, quen lembra que as lendas rurais transmitidas oralmente apuntan a que a fundación do inmoble estaría vinculada á presenza de cabaleiros templarios no enclave de Pedra do Castelo, a quilómetro e medio, unha torre templaria que supostamente servía de base para a protección dos peregrinos que se aventuraban en plena Idade Media a transitar o camiño de Santiago polos montes galegos. A partir de 1836 e da desamortización de Mendizábal -o proceso mediante o cal o Estado español vendera numerosas propiedades da Igrexa católica baixo a rexencia de raíña María Cristina-, Penamaior pasou a mans privadas.

Detalle das columnatas substraídas no exterior do ábside da Igrexa / J.O.

Xabier Moure engade que boa parte das pedras fundacionais do mosteiro foron desencravadas e empregadas para construír algunhas estancias contiguas -porqueiras, alpendres e almacéns que hoxe seguen en pé- e vivendas da zona, o que unido á falta de mantemento e aos saqueos deixaría ao mosteiro no  «lamentable» estado de abandono e descoido no que se atopa hoxe. O certo é que todo o enclave está invadido pola vexetación, co claustro infestado de ortigas, os vidros rotos, as madeiras ameazando putrefacción e a cantería do peche caéndose a pedazos. De feito, varias columnas das ventás da ábsida posterior da igrexa foron cernadas e subtraídas.

Moure calcula que ata a data poden ter desaparecido ao redor de medio de milleiro de mosteiros similares en Galicia. Deles, polo menos seis estaban na comarca dos Ancares, onde o único vestixio daqueles tempos é Santa María a Real, na pequena vila lucense de O Cebreiro, na entrada do camiño francés a Galicia, do que se conservan a igrexa e a hospedaría que a día de hoxe segue funcionando como albergue de peregrinos e restaurante.

A vexetación, invadindo os xardíns do mosteiro / J.O.

Para Íñigo Mouzo Riobóo, que periodicamente informa na súa web da actualidade e os achados sobre a historia de Galicia, o feito de que os particulares adquiran antigas propiedades en zonas case despoboadas da comunidade non é un feito negativo, ao contrario. Dada a inacción das administracións públicas, «case é mellor que pasen a mans de xente que estea disposta a coidar o patrimonio de Galicia a que sigan así».

Luzes-Público preguntou á Xunta se tiña constancia da situación de Santa María de Pedramaior e de se nalgún momento pensou en exercer o dereito de tenteo e retracto, pero a consellería de Cultura, que dirixe Román Rodríguez, non respondera á solicitude ao peche deste artigo.

 

Aspecto dunha vidreira na ábsida do mosteiro / J.O.

«O que aconteceu co mosteiro é, por desgraza, un exemplo do estado de abandono e desatención que sofre ou patrimonio cultural de Lugo pola mala xestión e a inacción dá Xunta. Un abandono que ven xerando noticias que nos deberían facer ruborizar como sociedade», aseguran fontes da Deputación Provincial de Lugo, gobernada polo PSOE e BNG, e que lembran que nos Orzamentos da Xunta para este ano só se destinan 1,2 millóns de euros para os máis de 130 BIC da provincia, entre eles a muralla de Lugo, os camiños de Santiago e os monumentos relacionados cos seus roteiros, como as catedrais de Lugo e Mondoñedo. É dicir, apenas o 0,01% do total. «Non entendemos que, no caso da venda dun monumento desta importancia, a Xunta non exerza o dereito de tenteo e retracto», subliñan.

O Grupo Socialista da Deputación vai presentar o vindeiro martes unha moción no pleno da institución para reclamar ao Executivo autonómico un informe «exhaustivo» sobre o patrimonio cultural da provincia que inclúa liñas de actuación urxente nos casos de maior deterioración; que se incrementen as partidas destinadas á restauración e mantemento de monumentos, e que se articulen subvencións aos propietarios privados de inmobles e patrimonio mobiliario catalogado como BIC para garantir a súa conservación.

cool good eh love2 cute confused notgood numb disgusting fail