Fernando Cardenal, o que fora ministro de Educación sandinista, explicaba hai uns anos na Coruña por que a revolución que rematara coa ditadura fracasou na súa primeira cita coas urnas. «Era como tentar facer un delicado experimento de laboratorio mentres, dende fóra, apedrean os cristais». Os das pedras, claro, eran os contras pagados polos Estados Unidos. Nesas condicións, responder ás expectativas creadas pola chegada dos compas ao poder era algo aínda máis utópico que derrotar a Somoza. Salvando as distancias –siderais–, foi algo similar ao que lles aconteceu ás mareas, coa diferenza de que algunhas das pedras coas que tropezaron no camiño puxéronas eles mesmos. Vaiamos por partes.
En plena campaña, un par de semanas antes de ser cazado con Ada Colau nun restaurante chamado igual que o resultado electoral das confluencias –l’Óstia–, Jordi Évole escribía sobre a alcaldesa na súa columna de La Vanguardia: «O milagre non foi que alguén coma ela gañase, senón que se mantivese no cargo durante os catro anos. Non lembraba campañas tan violentas contra un alcalde de Barcelona dende Maragall (Pasqual). Ada Colau é unha das personaxes que máis rabia xeran en demasiados sectores: no independentismo hiperventilado, na dereita, nos centros de poder, en tertulianos que por riba de todo son anti-Colau. A alcaldesa destronou demasiados príncipes á vez. Ocupou (con c) unha das cadeiras con máis poder de Catalunya. Unha activista. Que non falaba o seu idioma. Da que non tiñan nin o seu teléfono. Que xamais pisara as nobres moquetas da Cidade Condal. Como llo ían perdoar?». Se cambiamos Barcelona por calquera das tres cidades coruñesas e a Colau por Xulio Ferreiro, Martiño Noriega ou Jorge Suárez, o texto segue a ser un relato perfecto destes catro anos en Coruña, Santiago ou Ferrol. Iso si, cunha diferenza salientable: Ada aínda ten posibilidades de manterse no cargo.
Pero buscar responsabilidades só no inimigo externo é parcial e ata covarde. Sobre todo, porque é o agardado. Se estás disposto e cuestionar o statu quo, tes que ser quen de asumir as consecuencias do que iso supón. Se tes medo de levar un golpe, é mellor que non saias xogar cos maiores.
Se estás disposto e cuestionar o statu quo, tes que ser quen de asumir as consecuencias do que iso supón. Se tes medo de levar un golpe, é mellor que non saias xogar cos maiores
E iso, visto dende fóra, foi o que lles pasou aos gobernos das mareas. Primeiro, pagaron a novatada de teren que dirixir unhas maquinarias institucionais nas que a gran maioría eran debutantes, xa que nin sequera fixeran o adestramento de pasar un mandato na oposición. O seu pecado orixinal condenounos: a desconfianza nos asesores, nos cargos intermedios e nos capataces descabezou áreas clave dos concellos e iso pagouse na xestión diaria. Cando se quixo solucionar, nalgúns dos casos xa era tarde de máis.
Pero máis aló de non saber como facelo, a sensación era de que non sabían que facer, que non traían na maleta nada máis que símbolos. E os símbolos –non acudir á ofrenda ao Apóstolo, ofrecer o bastón de mando aos veciños– duran xusto o que se tarda en facelos. Logo, toca gobernar. Toca facer algo que transforme a cidade á altura –ou, polo menos, no camiño– desa enorme vaga de esperanza que os levou ata os concellos. E xa sabemos que, canto maior é a expectativa, maior é a posibilidade de frustración. O recordo do bipartito, que sería xa máis que difuso se non estivese Feijóo para traelo de volta, está aí para lembralo.
Os símbolos duran xusto o que se tarda en facelos. Logo, toca gobernar. Toca facer algo que transforme a cidade á altura desa enorme vaga de esperanza que os levou ata os concellos
Catro anos despois da súa chegada envoltos nun halo de esperanza, os alcaldes rebeldes cederán o poder aos seus sucesores (nalgún caso, predecesores!) sen ter deixado pegada nas súas cidades. Cando no futuro se estude este fenómeno –veremos se tan fugaz como parece– e nos preguntemos cal foi o seu legado, custaranos atopar algo. Non souberon ver que, en catro anos, o mapa político mudou por completo mentres eles seguían no mesmo sitio. Se fiaban un hipotético proxecto transformador a un segundo mandato, terían que ter podido presentarse á reelección con algo tanxible que ofrecer, non coas mesmas –ou moi similares– promesas. Se Lores, outro que soubo o que era sufrir ataques furibundos, non tomase a súa medida estrela nos primeiros meses de goberno, é máis que probable que, hoxe, milleiros de coches seguisen asolando o centro de Pontevedra e o seu nome soaríanos tanto como o de Pérez Castrillo. Ou os de Touriño e Quintana.
Que tomen nota os próximos que pretendan asaltar os ceos: os príncipes destronados van apedrear os cristais dos vosos laboratorios ata esnaquizalos. A única forma de que «a xente do común» acuda a defender o voso delicado experimento é demostrarlles que nesas burbullantes probetas hai algo máis que gaseosa.