Poucas son as preguntas que non me fixeran xa desde que saíu do prelo o meu primeiro libro, en 2016, e comecei a visitar centros. Ao principio respondía con inseguridade. Timidez nunca tiven. Aínda que puidese semellar que si, a Antía con vergoña só aparecía cando sentía a necesidade de encaixar en algures. «Non fales así, non digas iso, non te comportes dese xeito: aprende a ser coma o resto». Coidei esquecida esa falta de seguranza grazas á serenidade que aporta cumprir anos e decatarte de que, á vez que sumas engurras, restas tamén medo ao que dirán. Como se houbese que equilibrar a balanza da estabilidade vital dalgún xeito. É unha forma optimista de miralo, claro: a pesimista é crer que as preocupacións da adultez non deixan espazo ás nimiedades do cotiá. A quen lle vai importar o que pensen os demais se non tes tempo nin para pensar ti.

Porén, hai uns meses volvín sentir esa inseguridade que había tempo que marchara. Foi cando unha mestra me preguntou que opinaba sobre os libros de lectura obrigatoria na educación. Fiquei calada uns segundos sen saber que responder. «Uf», dixen, e bufei, iso seguro. Os risos que lembro que provocou a miña reacción confírmanmo.

Vin pasar varias escenas pola miña mente, coma se estivese dirixíndome aos meus últimos minutos de vida. A primeira, o meu odio ás lecturas obrigatorias. Fun unha nena que cría que o lugar máis semellante ao paraíso era a libraría de El Corte Inglés (artigo non patrocinado pero aberto á posibilidade, diríxanse á Luzes, grazas) cando meu pai e miña nai ían de compras, pois significaba pasar mínimo dúas horas mirando libros e escoller un deles para levar de volta á casa. As obras que me mandaban do colexio ou instituto furtábanme eses intres de pracer, de ollar sinopses e capas, de comparar, de tocar, de ulir. Lembreime tamén na biblioteca de Burela, intentando buscar algunha novidade que non lera xa. Fun unha nena alérxica á palabra «obrigatorio» en todos os eidos. Ás veces facía cousas que non me apetecían só por levar a contraria. Intentei facer o exercicio de recordar algunha das lecturas que me mandaran na ESO: só apareceu algunha que outra de castelán, por entraren en selectividade, ou por sorprendentes, como Sin noticias de Gurb ou Alatriste (si, lin a Reverte e gustoume, aínda estou en proceso de autoperdoarme).

Lembrei tamén que non me gustara O sol de verán, de Casares. Que, ademais, estaba ofendida co meu profesor de galego do bacharelato, que sempre me animara a escribir, por ter escollido semellante obra e facerme perder horas fermosas de ler outra cousa. Cheguei ese día á clase disposta a cantarlle as corenta, pero deulle a palabra a un compañeiro antes ca min, un rapaz que abandonara os estudos por traballar e que un par de anos despois decidira retomalos. A min sorprendíame moito a súa forza de vontade, o feito de saír ao mundo dos adultos e, a pesar de conseguir un soldo de seu, decidir que quería volver ás aulas e facer selectividade. O mozo dixo que O sol de verán lle encantara, que fora o mellor que lera nunca; el, que non collía un libro por pracer nin baixo ameaza de tortura. Tamén engadiu que oxalá todos os profesores elixisen tan ben as lecturas obrigatorias. Fascinoume tanto a súa resposta e a visión tan diferente que tiñamos dun mesmo asunto que calei e non dixen nada. Ante semellante entusiasmo, a quen importaba a miña opinión? A min, non.

A semana pasada outra mestra de Primaria díxome que hoxe en día se estaban a editar libros marabillosos en galego. Que ela e as súas compañeiras, no club de lectura, sempre propoñían tres ou catro, tanto en galego coma en castelán, e que era o alumnado quen decidía o que tocaba, que non se fixaban en que lingua ían ler. Fun visitalos porque a escollida fora unha obra miña. Había polo menos corenta nenos e nenas de quinto e sexto, rapazada que estaba alí porque quería, non porque o libro fose de lectura obrigatoria. Pensei naquel meu compañeiro de bacharelato, que nunca iría por vontade propia a un lugar coma ese. Pensei no que perdería se o noso profesor non puxese, obrigatorio, O sol do verán, que eu non desfrutei.

Á pregunta de que opinaba eu sobre os libros de lectura obrigatoria, aquel día, respondín con atrevemento que non tiña un criterio ao cen por cento formado. Falei do pouco que me gustaran a min, pero tamén do meu excompañeiro. De como eu lía todo o que caía nas miñas mans e miña irmá case nada, a pesar de ser criadas no mesmo fogar, polos mesmos pai e nai. De que non tiña unha opinión pechada porque, se un rapaz ou rapaza non lía nunca, quen sabía dunha solución máxica para mudar o asunto? Quizais obrigar a ler un libro ao mes podía ser a solución. Ou non.

Falei de atrevemento na miña resposta porque nesta época de cuñaos na que todo o mundo ten opinión de todo e, máis importante aínda, sente a imperiosa necesidade de que tododiós a saiba (porque a túa é a mellor, a única, a inigualable, a que non acepta discusións e seguramente a máis grande, porque nisto das opinións tamén importa o tamaño), o feito de dicir «non teño un criterio claro ao respecto» semella un acto revolucionario. O que non entendo é como tendo tanto entendido en Literatura Infantil e Xuvenil en galego non solucionamos xa o problema dos pésimos datos de lectura no noso idioma que amosa o Barómetro de Hábitos de Lectura e Compra de Libros en España 2022). Será que só se fala da mala calidade da LIX galega, obviando os nosos Premios Nacionais (Ledicia Costas, Fina Casalderrey, Agustín Fernández Paz, Antonio García Teijeiro, Xabier P. Docampo e Paco Martín), que contradín isto. Será que se obvia que as nenas ás que soltan (ou soltaron) en librarías para escoller o que queren comprar case só ven opcións en castelán. Que en TikTok o libro en galego é residual, como no resto de medios, incluído Wattpad. Que as subvencións ás bibliotecas para comprar fondos no noso idioma van polo mesmo camiño.

Que rápido interiorizamos que as vivencias propias son a verdade absoluta, sentados na barra do bar das redes sociais que nos fan arrodearnos de opinións que nunca, xamais, difiren da nosa. Nunca lles pasará a eses que o saben todo o mesmo que me aconteceu a min ante o entusiasmo do meu excompañeiro co libro de Casares?

Polo momento, eu desfruto de que cada vez que visito un centro a rapazada me pregunta que outro libro meu poden ler, consciente de que iso tampouco é ningunha verdade absoluta. E sorrío ao pensar que teño O sol do verán disposto na mesa de noite para esa segunda lectura pendente.