Limbo

O limbo era, para a teoloxía católica, o lugar ao que ían os bebés que morreran sen recibiren o bautizo, sacramento que lles aseguraría un lugar no ceo por non teren, na súa candidez, tempo de pecar. Un lugar nebuloso, próximo ao inferno, pero sen o sufrimento deste.

Curiosamente, en 2006 o papa Benedicto XVI aprobou a clausura definitiva do limbo. De aí en diante, o limbo deixa de ser para os fieis algo real e convértese apenas nunha hipótese intelectual. Porén, as persoas que, ao longo e ancho do planeta, temos a sorte de gozar dunha vivenda e das nosas necesidades básicas cubertas (de momento), habitamos, por mal que lles pareza aos papas, un limbo que nos salvagarda (crucemos os dedos) do inferno das UCIS colapsadas.

Límbico é, tamén, o tempo pasado en confinamento en si mesmo. Unha paréntese que ve como se deteñen os reloxos e que lembra a aquela do balneario alpino d´A montaña máxica de Thomas Mann, na que os protagonistas enfermos conversaban do divino e o humano.

Montañas cerca de Davos, escenario da novela A montaña máxica.

No pasado, o capitalismo afanouse en inocular o sentido do tempo da fábrica ás masas campesiñas rexidas polo seu propio calendario agrario. O historiador E.P. Thompson explicóunolo ben moito tempo despois, pois a curuxa de Minerva sempre levanta o voo a media noite. No postfordismo globalizado (e digo isto con reservas, xa que no obradoiro chinés o fordismo vive días gloriosos) o tempo comeza a desordenarse. A sincronía absoluta, sen cesuras, o «aberto 24 horas» dos xigantes da loxística, das grandes cadeas de valor ou dos mercados financeiros, crea o seu propio tempo total que, por falta de contraste, equipárase á súa negación: o non-tempo.

Se a fragmentación total da experiencia, propia dos nichos de consumo, conduce á atomización e á anomia social, a sincronía absoluta a nivel global da experiencia da pandemia, propiciada pola tecnoloxía da información, a que conduce? Non produce, en certa forma, un limbo temporal monotemático e desordenado onde é imposible poñer marcas que vertebren a vida?

O poeta Emilio Araúxo falaba doutro andazo que padeciamos antes do COVID-19: a «pobreza simbólica». E o xeógrafo Xosé Constenla incluía, na idea de «colapso territorial», a nosa incapacidade para lermos a paisaxe. Raymond Williams pensaba que un territorio traballado non pode considerarse unha paisaxe, por iso os labregos non tiñan paisaxe. De aí —engado eu— que os labregos fosen ricos simbolicamente e que soubesen ler a paisaxe que non tiñan. En contraposición, o urbanita posindustrial que ten o capital e non o traballo como fonte de riqueza, ve a paisaxe (a natureza) coma o informe que escapa cara a atrás, a toda velocidade, desde a xanela do coche; mentres esoutro urbanita, o desempregado estrutural, trata de adaptarse ao limbo no que se suceden Los lunes al sol. Pero calma, con isto non trato de coar a idea dun regreso primitivista ao campo; torzo, apenas, por «traballarmos» unha «toma de terra» mental.

Fotograma de O ceo sobre Berlín.

Hoxe —cando menos no sempre límbico Occidente— botamos en falta a paisaxe física e fartámonos de ser flâneurs da paisaxe virtual. Lembramos, en boa medida, os anxos grises con nostalxia do físico que percorrían o Ceo sobre Berlín. Agora ben, o que está a suceder nesta pandemia non é, en realidade, a aceleración da lóxica da paisaxe mental sen marcas na que xa viviamos? Non estamos, dalgún xeito, no estado de alarma que provoca caer na conta de que, coma os bebés da teoloxía, liamos o mundo con candor infantil?

Unha cosmovisión consiste na ordenación ideolóxica do mundo a través dunha idea fundamental. Cal vai ser a idea fundamental —emancipadora ou autoritaria— que dirima a cosmovisión-outra que poida deixar esta pandemia-acontecemento tras o seu paso é o que se está disputar agora mesmo, no medio do caos, no medio do limbo. Teñámolo en conta e actuemos en consecuencia.

cool good eh love2 cute confused notgood numb disgusting fail