O milagre do cotián

A incapacidade para percibir con acerto o significado das cousas ten un nome na literatura científica. A agnosia visual é un transtorno, motivado por danos cerebrais, no que o suxeito ve pero non é quen de entender o que está a ver.

Unha sorte de agnosia visual padecemos todos nós na nosa vida cotiá. Unha doenza que nos impide valorar correctamente o que vemos todos os días, xustamente porque o vemos todos os días. Pasar do simple ver o cotián ao máis complexo desvelar o cotián esixe un traballo. Ese desvelamento —a tarefa de mirar dúas veces— é o cometido do poeta.

Antonio Gamoneda, un dos destinatarios das cartas de Lupe Gómez que conforman Fosforescencias (Alvarellos, 2019),  escríbelle á de Fisteus: «Con la poesía hay que pelear hasta el cansancio, y, en el cansancio, surge». A poesía é, logo, unha forma de penitencia. O vencello entre o poético e o relixioso sinálaa tamén Xosé Neira Vilas, outro dos interlocutores de Lupe Gómez, cando, nunha das súas epístolas, cita a Unamuno: «Quien non vive religiosa o poeticamente es un tonto». Panteísmo poético ou barbarie.

Lupe Gómez por Ruth Caramés Blanco-Tinta de Lura CC-BY-3.0

A poeta Lupe Gómez desprega esa dobre mirada sobre o mundo e, por medio dela, consegue que este se reencante. No filme Un amour de jeunesse (Mia Hansen-Løve, 2011), Camille, a protagonista, afirma: «preciso facer as cousas dúas veces para que se fixen na miña mente». Camille tamén recorre a ese ollar duplo, pero a finalidade é inversa á de Lupe Gómez. O acceso demasiado acrítico de Camille ao sublime só consegue desencantar o que non merece a súa enerxía afectiva mediante a repetición —a do o seu namoramento e dor por Sullivan, con quen xa mantivera unha relación adolescente que remataría en abandono—.

En Fosforescencias, Lupe Gómez reedita e resimboliza no presente a interrupción do tempo que todos experimentamos nalgún intre no que a vida semella abalar. A cesura do devir que, ou ben nos perde para sempre, ou ben nos permite atravesar o espello e acceder a esoutra ollada superadora do banal.

Se o acontecemento relixioso se materializa simbolicamente no ritual desenvolvido no templo, o acontecemento poético faino no poema. En Lupe Gómez a saída da caverna non implica o acceso a un reino alén deste mundo, senón o acceso a unha ollada nova na que o mundo de aquí se transforma en reino de aquí.

O contexto material no que xorde o epistolario de Lupe Gómez é o da perda do traballo, a mudanza de casa, a precariedade económica. O contexto afectivo é o da vellez da nai e o da saudade da comunidade perdida da aldea. Lupe Gómez, como Xoana de Arco, está padecendo a súa propia penitencia. Tamén a súa propia revelación: «Sinto desexos de chorar, pero tamén experimento gana de amar a arquitectura simple da vida».

Nese traballo arduo, que a poeta decide enfrontar iniciando un ritual —o intercambio epistolar cun número de persoas— xorden as «fosforescencias», os pequenos milagres que se ocultan á ollada superficial e apresurada sobre as cousas: «Eu antes tiña uns ollos pequenos porque vivía illada, encarcerada, nunha cova lúgubre. Agora percibo a realidade cuns ollos moi grandes.»

A poeta recorre ás ferramentas expresivas do surrealismo, do naif, do infantil para comunicar a Boa nova. A ollada capaz de ver o que hai nas cousas máis alá das cousas. Esta voz poética que impregna as cartas é tan potente que se contaxia aos outros participantes do rito —os destinatarios das cartas— e a como estes responden as misivas da poeta. A revelación das fosforescencias á poeta e a comunicación das mesmas aos seus interlocutores no intercambio de cartas suceden a un tempo. O texto crea o milagre. Lupe Gómez dá noticia dun modo de ver que se autoxenera, que se propaga coa rapidez do lume e que se pega aos dedos dos outros coma o faría o caramelo.

Do mesmo xeito que o Auggie que fotografaba a súa rúa de Brooklyn a diario desde a porta do estanco —imaxinado en Smoke (1995) por Wayne Wang e Paul Auster—, Lupe Gómez olla o seu barrio compostelán desde a súa morada: «Os escritores somos controladores aéreos. Desde a ventá namoradeira da miña cociña, controlo toda a vida desta cidade-aldea na que vivo, voo, bailo. Resulta moi estimulante rexistrar o movemento… A xente que pasea, e que entra e sae na panadería Moure para mercar pan». Neste «amor profundo pola beleza das cousas grises», que a poeta comparte cos seus interlocutores, «a existencia segue sendo unha aventura inmensa». Unha realidade desvelada que é  «docemente milagrosa todos os días», onde calquera humilde morada se converte «no palacio máis acolledor de Compostela» e onde limpar o chan devén nun xesto estético: «ás veces na miña casiña paso a fregona. Imito ao camareiro e tento facelo tan ben coma el, con tanto esmero, tanto cariño, tanta elegancia».

Nesa nova mundanidade en estado de graza, a poeta asegura: «non merco o cupón para facerme rica, senón para que os cegos poidan ver». Ela é agora a Mesías que cura aos cegos coa auga do estanque de Siloé, que resucita e fai resucitar a aqueles que estaban mortos. Nós, os Lázaros salvados da agnosia visual, ben fariamos en recoñecerlle o xesto á poeta repetindo as palabras que lle escribe Emilio Araúxo, outro dos seus interlocutores:

«Grazas por escapares ao consenso da devastación».

 

cool good eh love2 cute confused notgood numb disgusting fail