A vicepresidenta segunda do Goberno e a portavoz nacional do BNG afiánzanse como referentes dos seus respectivos espazos políticos en Galicia e no Estado, aínda que con nulas expectativas de unir os seus camiños
A Coruña.- É sobre todo a partir do día de defuntos, que marca o inicio do tempo en que o outono se converte no inverno, cando a Galicia profunda volve crer nas meigas. E a afirmación non pretende ter nada de pexorativo, ao contrario. Porque aínda que o termo podería confundirse co despectivo «bruxa», na cosmogonía popular galega a palabra non se corresponde tanto con esa imaxe machista das pérfidas mulleres que dispoñen de negros poderes grazas aos seus pactos co diaño, senón máis ben coas das fadas, seres máxicos dotados de virtudes extraordinarias capaces de atraer e enfeitizar, para ben, os seus conxéneres.
Algo diso deseñouse na imaxe pública de Yolanda Díaz, vicepresidenta segunda do Goberno e ministra de Traballo e Economía Social, e na de Ana Pontón, portavoz nacional do Bloque Nacionalista Galego e xefa da oposición ao Executivo autonómico de Alberto Núñez Feijóo. Desde as súas evidentes diferenzas , comparten algunhas semellanzas: son galegas e con lustros de experiencia na cousa pública, e os seus liderados empezaron a engaiolar ao electorado, cada unha no seu ámbito, tras recompoñerse desde situacións moi complicadas nos seus respectivos espazos políticos. .
Yolanda Díaz empezou a ter un papel protagonista na esquerda estatal tras ser nomeada ministra de Traballo, despois de que Unidas Podemos obtivese os seus peores resultados nunhas xerais en Galicia -no 2019 a coalición perdeu máis de 220.000 votos, máis da metade dos que obtivera na 2015 aliada con Anova-. E converteuse no seu principal referente tras o seu ascenso á Vicepresidencia Segunda do Goberno, despois da saída de Pablo Iglesias e o trompazo electoral de Unidas Podemos en Madrid, que sucedeu ao das autonómicas galegas do ano pasado, cando a alianza quedou sen representación.
Ana Pontón tamén iniciou a súa escalada desde o pozo do desastre nas urnas. Fíxose coa portavocía nacional do BNG en febreiro do 2016, poucos meses antes de que a súa formación quedase con seis dos 75 deputados do Parlamento autonómico, o peor resultado do Bloque desde 1985. Só catro anos despois, obtivo 19 escanos, o mellor resultado histórico dos nacionalistas.
Quen coñecen de preto a Pontón e a Díaz destacan ademais que ambas lograron posicionarse en moi pouco tempo por encima das súas respectivas marcas políticas, e que o seu valor electoral excede hoxe con moito ao das súas respectivas formacións.
Esa transversalidade pode resultar máis evidente no caso de Díaz, que se apartou voluntariamente de Esquerda Unida e que mantén a súa militancia no Partido Comunista á vez que as súas simpatías públicas e privadas con Podemos. Pero tamén no caso de Ana Pontón, a quen algunhas enquisas sitúan recentemente como a líder mellor valorada en Galicia, por encima mesmo de Feijóo e con boa nota entre os electores do PP, do PSOE e do resto de formacións da esquerda alternativa.
Tanto na contorna da vicepresidenta como no da portavoz nacionalista destacan que o que máis e mellor caracteriza a cada unha delas é que exercen liderados femininos e feministas; que entenden a forma de facer política desde unha perspectiva pouco común na escena tradicional, máis reflexiva, transversal e tendente ao entendemento e ao acordo que os liderados masculinos, cuxos métodos adoitan ser máis proclives á competición e á confrontación. «Creo que as dúas entenden que non gañan cando derrotan, senón cando convencen», di unha ex deputada que coñece ben a ambas as dúas aínda que non comparte militancia con ningunha delas.
Podería dicirse que as vidas políticas de Díaz e Pontón transcorreron en paralelo. A vicepresidenta do Goberno, nacida en 1971 en Fene, iniciouse en política nos anos noventa como candidata ás eleccións municipais en Ferrol, onde obtivo unha acta de concelleira no 2003. Apenas oito meses despois, en febreiro do 2004, Pontón, nacida en Sarria en 1977, logrou o seu escano no Parlamento de Galicia. Díaz entraría na Cámara na 2012 aliada coa Anova de Xosé Manuel Beiras, que se escindiu do BNG poucos meses antes.
«As dúas fóronse aproximando moito nas súas formas e na súa imaxe pública, mesmo na maneira de vestir», apunta un compañeiro que compartiu hemiciclo con elas na lexislatura na que coincidiron no Parlamento de Galicia. «Ana era unha deputada moi correcta e cordial, aínda que algo distante, e as súas intervencións sempre eran de notable alto, nunca menos pero nunca máis. Yolanda era quizá máis punzante e agresiva, máis impulsiva. Ana foi gañando en empatía, en proximidade e en brillantez, e Yolanda, en moderación», explica esa fonte.
Díaz e Pontón traballáronse moito a súa imaxe de políticas conciliadoras, aínda que tamén mostraron firmeza e capacidade para lanzar órdagos gañadores. A principios deste curso, Pontón deixou en estado de choque ao BNG ao anunciar que se tomaba «un período de reflexión» para decidir se seguía liderando o proxecto do nacionalismo galego. E a semana pasada Díaz levou ao Goberno de coalición ao seu momento máis crítico cuado cuestionou as supostas inxerencias da vicepresidenta primeira e ministra de Asuntos Económicos e Transformación Dixital, Nadia Calviño, nas negociacións sobre a reforma laboral.
Nin Pontón nin Díaz ían de farol. A portavoz nacional do Bloque gañou o seu órdago e conseguiu espertar do conformismo a esa parte da militancia do seu partido que parecía preferir a seguridade dunha longa estancia na cómoda (o)posición de segunda forza política de Galicia, ao risco de ampliar o espectro socioelectoral do nacionalismo e traballarse un proxecto que permita de verdade ao Bloque constituírse como alternativa a Feijóo. A semana pasada, Pontón deu por pechada a súa reflexión e anunciou que se presentará á reelección na asemblea que o BNG celebrará a próxima fin de semana na Coruña.
Mentres tanto, o lapote de Díaz sobre a mesa do Consello de Ministros daba resultados apenas uns días antes. A súa aposta logrou convocar aos sindicatos estatais ao redor da súa intención de levar a cabo unha reforma profunda da lexislación laboral herdada do PP, reforzou a súa imaxe de defensora das clases populares fronte á parte do Goberno máis próxima á patronal e ás grandes empresas, e comprometeu ao presidente do Executivo, Pedro Sánchez, na folla de ruta que ela deseñara. De paso, e tamén resulta relevante, afianzou as súas posibilidades de conformar esa fronte ampla desde o que Díaz quere encabezar a alternativa de esquerdas ao PSOE.
Aí, seguramente, radica unha das grandes diferenzas entre a vicepresidenta segunda e a portavoz nacionalista. Mentres Pontón dispón dunha organización forte, dinámica e á alza, consciente de que está no seu mellor momento de forma e envorcada en defender o seu liderado, Díaz non ten tras de si unha estrutura de igual solidez que sustente as súas aspiracións. E sabe que ten que traballarse non só os apoios que parecen máis seguros, como os de Podemos, Esquerda Unida e o Partido Comunista, que nalgunhas zonas, incluída Galicia, teñen unha fráxil ou inexistente organización territorial. Tamén debe atraerse á constelación de formacións estatais, autonómicas e locais que completan ese espazo. Desde as mareas galegas distanciadas ou directamente enfretadas a Podemos ao Más Pais de Íñigo Errejón, pasando, entre outras, polo Adiante Andalucía de Teresa Rodríguez. E iso sen contar co universo de asociacións da sociedade civil organizada que Díaz tamén quere atraer.
Para logralo, a vicepresidenta recorreu a outras meigas, e comprometeu a Mónica Oltra ( Compromís e Iniciativa do Poble Valenciá), Mónica García (Más Madrid) e Ada Colau (Catalunya en Comú) para unha reunión destinada a dar a luz á fronte de esquerdas desde o que asaltar a Moncloa. A vicepresidenta convidou formalmente o conclave a Ana Pontón, pero a portavoz nacionalista respondeu que non acudirá. As súas alianzas diríxense máis cara ás formacións soberanistas e independentistas estatais de corte similar ao Bloque, como Esquerra Republicana e Bildu.
Aí radica outra das diferenzas entre ambas. Díaz move o seu argumentario no eixo esquerda dereita, onde o seu espazo parece ter o seu límite no caladoiro de votos da socialdemocracia. Pontón, por contra, móvese no eixo nacionalismo-non nacionalismo, o que lle permite estender o seu discurso ata o centro dereita que simpatiza co galeguismo e buscar apoios mesmo no electorado que vota a Feijóo.
Desde unha perspectiva persoal, a vicepresidenta e a portavoz nacionalista manteñen un relación próxima e cordial, que nunca derivou nunha verdadeira amizade pero que si inclúe algúns contactos esporádicos. E aínda que desde o punto de vista político podería dicirse que construíron as súas carreiras políticas en paralelo, é practicamente imposible que nunca cheguen a cruzarse. Hai quen aínda cre nas meigas, pero o único certo é que ata os trucos de maxia están suxeitos ás leis da física. E o que din estas é que as liñas paralelas, por definición, nunca se cruzan.