Este artigo tamén está dispoñible en: Castelán
Nun dos territorio da infancia, polas Mariñas coruñesas, o que convocaba a nosa atención era a fábrica da Coca-Cola, a insólita nave transparente que deseñou Albalat. Estaba ao pé do monte da Zapateira, un espazo en gran parte salvaxe, aínda non achantado polo Club de Golf e os seus handicaps. A rapazada de Castro de Elviña achegabámonos alí para ver o espectáculo de «realismo máxico»: de xeito incesante, as botellas ían baleiras por un banda da cinta mecánica e saían cheas pola outra, sen que ningún humano mediase. Cansos do milagre, iamos explorar unhas ruínas que aínda termaban unhas das outras con esa vontade de estilo que teñen as ruínas, á espreita da violencia catastral. O lugar era en Penarredonda, camiño de Palavea. Na memoria popular era coñecida como a casa de Simón Bolívar.
Eu non tiña información escolar sobre o personaxe, pero si algúns datos esenciais grazas a meu pai, que estivera de emigrante en Venezuela. Os domingos xuntábase con outros compañeiros e o lugar de referencia en Caracas era a monumental estatua de Simón Bolívar. E quen era tal? O gran heroe de América. O Libertador! Así que aquelas ruínas de Penarredonda eran un lugar de xogos, si, mais de misterio, onde as silveiras ocultaban páxinas descoñecidas e estrañas conexións transatlánticas.
Foron pasando os anos, e de cando en vez nos xornais saía algunha nova local coa proposta de recuperar aquela casa vinculada a Bolívar, onde pasara un tempo cando a súa estadía de mozo en Europa. Por alí, nun espazo principal da avenida, levantouse un monumento na súa honra. Un acto de civilización. Mais, finalmente, impúxose a violencia catastral, a maquinaria pesada combinada coa velocidade contundente da ignorancia. Que eu saiba, non ficou nin rastro nin placa nin nada da casa grande de Penarredonda. E máis tarde, tamén foi desmontado o Simón Bolívar do lugar ben visíbel de entrada na Coruña.
Supoño que a información escolar actual verbo de Simón Bolívar será máis ampla e mellor que no meu tempo de estudante. Estamos afeitos a que se conte a historia como unha sucesión de grandes acontecementos que teñen por feiticeiros a unha serie de superhomes ben conectados coa Providencia. Hoxe sabemos que a historia non se pode contar sen escoitar a corrente soterrada das «voces subalternas». Bolívar foi un deses personaxes mitificados. Certo que había nel materia heroica dabondo. Pero xusto o que máis chama a atención nel é a súa condición de «humano, demasiado humano», e o desacougo interior do personaxe. A mágoa, por veces, de ser caudillo.
Nas escolas, de aquí e de acolá, un dos discursos de heroes históricos dignos de ser estudados é o que Bolívar pronunciou o 3 de outubro de 1821 no congreso de Cúcuta, antiga Nueva Granada, e que tiña por obxecto unir na Gran Colombia os territorios que hoxe corresponden a Colombia e Venezuela.
Penso que hai poucos discursos semellantes ao longo da historia, nin sequera nos libros de ficción. Velaí o que di nun parágrafo en verdade abraiante: «Un home coma min é un cidadán perigoso nun Goberno popular; é unha ameaza inmediata para a soberanía nacional. Eu quero ser cidadán, para ser ceibe e que todos o sexan. Prefiro o título de cidadán ao de Libertador, porque este emana da guerra, aquel emana das leis. Cambiádeme, Señor, todos os meus ditados polo de bo cidadán».
Agora, algúns ronchas andan tirando como pedras o adxectivo «bolivariano». Habería que darse unha volta por Cúcuta.
Este artigo tamén está dispoñible en: Castelán
